operatic musings

This weekend I got my fix of high culture for the season. My parents came to town and we went to the Metropolitan opera to see Verdi’s “Falstaff”. The opera was fine… I guess Falstaff’s “Can honor fill your belly” aria was the high point. The thing about opera that amuses me the most is the whole physical set up of the event. An opera house is such a culturally saturated space, it absolutely reeks with high culture. People are dressed up, they try to look their part, everybody seems to project a very “refined” vibe. What can a space do to a person? It’s amazing, really. Then again, operas ARE beautiful…

Гэснээс, энэ зун Монголд хэд хэдэн дуурь, балет үзсэн юм байна. Сонирхолтой л юм байна лээ, гэхдээ манайх энэ янзаараа байгаад байвал сонгодог урлаггүй болох юм шиг санагдсан. 1-т, театр явдаг хүн ховор болсон байна билээ. Нэг үдшийн тоглолтыг 20-30 хүн үзэж байгаагийн ихэнх нь жуулчид байх жишээтэй. Үзэгчгүй театр гэж угаасаа юу байхав дээ. 2-рт, бүжигчид, дуучид, хөгжимчид нь ерөнхийдөө муудаж байна даа гэсэн сэтгэгдэл төрсөн. Цагтаа манай театр асар сайн байсан гэдэг биз дээ? Ер нь энэ янзаараа явах юм бол цаашдаа улам бүр муудах шинжтэй.

Манай театруудын хамгийн том бэрхшээл нь санхүүгийн асуудал байх л даа. Ганц жүжиг тавих гэхэд л асар их мөнгө зарцуулах шаардлагатай болно. Өнөөдөр Дуурь бужгийн эрдмийн театрт тавигдаж байгаа жүжгүүдийн хэд нь хэдэн арван жил болсон тайз чимэглэл, хувцас хэрэглэж байгаа бол? Намайг “Жизель” үзэхэд лав зураач гэдэг дээр нэг Орос нөхрийн нэр байх шиг байсан. Өөрсдийгөө шинэчлэхгүй, шинэ зүйл хийхгүй бол хөгжихгүй шүү дээ. Мөн өнөөдөр жүжигчид хэдэн төгрөгийн цалин авч байгаа билээ? Жүжигчид ийм бага цалинтай байхад цаашдаа авъяастай хүүхдүүд театрт ирэхгүй шүү дээ. Уул нь театрууд төрөл бүрийн аргаар мөнгө хийж болмоор л санагдах юм. Өнөөх менежментын асуудал байх л даа. Манай театруудын дарга нар ямар мэргэжилтэй хүмүүс байдаг вэ? Аягүй л бол “урлагын хүмүүс” байх ёстой гээд нэг жүжигчин нь дарга болдог байх л даа… Уул шугамандаа эдийн засагчид байвал илүү үр өгөөжтэй бодлого баримтлах байх даа гэсэн, 😀

Тасалбарууд:

Тасалбар

The Metropolitan Opera

Continue Reading

On voting

Сая асар procrastinate болоод Асуултын форум орсон чинь, нэг гар Монгол authoritarian rule-тэй болвол бүх зүйл сайжирна гэнээ. It really shocked me because what kind of a person rejects his right to vote? I mean, saying that you want to be under an authoritarian rule means that you deny your right to make a decision on anything. It seems that my generation takes for the granted our right to vote because ever since we became conscious, Mongolia was already a democratic nation. I know that a lot of my friends didn’t vote during the last presidential elections, which I find quite disappointing. Хүмүүс бүгд л засгийн газраа шүүмжлээд байх юм, but then did they vote during the last elections? If they denied their duty as a citizen to vote, how can they criticize? They had the opportunity to make their voices heard but nooo they refused, so яалтай ч билээ. Ер нь Монгол Австрали шиг сонгуульд оролцох иргэний үүргийг хуульчилмаар юм даа, саналаа өгөхгүй бол торгууль төлөөд сууж байна биз, hehe. But then сонгуульд саналаа өгөхөөр шал ядаргаатай, хуруун дээр хачин тэмдэг тавьчихдаг юм. Тэрийг болимоор юм аа, арилгах гэж наян жил. Anyways, this was just a random thought at 12 am, :D. I should get to sleep now, just hope I won’t dream about any elections or anything.

PS: I think Orwell said that ‘men never really learn from history’, yup yup… яг л үнэн хэлж дээ. After all the authoritarian regimes gone wrong, others still want it.

Continue Reading

Толгойгоо ажиллуул!

Сүүлийн хэд хоног шөнө дөл хүртэл дэмийрч, ном сонин эргүүлж, мартагдсан дуунуудаа сонсож, янзан бүрийн төлөвлөгөө хийж, далий зүйл мөрөөдөж суулаа. Сайхан л байлаа. Хааяадаа ингэж байхгүй бол нэг л мэдэхэд өдөр тутмын асуудалдаа хэт баригдаад, учраа мэдэхгүй жирийн нэгэн кноп дарагч болчих юм шиг санагдах юм. Нэг л мэдэхэд толгойд орж ирэх бодлууд “За байз, би маргааш тийм юм хийх ёстой, нөгөөдөр хүнтэй уулзана, зав гаргаад тийшээ орно” гэх мэтээр хязгаарлагдаж эхлэнэ. Үүнийг анзаарахгүй, өөрт ноогдсон ажлаа хийх төдий урдахаа хараад л яваад байвал сүүлдээ өөр зүйлийн талаар бодох ч сэхээгүй болох мэт…

“Jagie, чи толгойгоо ажиллуулаач ээ”. Жоохон байхад аав надаa байнга ингэж хэлдэг байж билээ. Хэлэх тоолонд нь би гайхаад л, сүүлдээ толгойгоо ажиллуулахгүй бол загнуулна, яана даа ухааны юм боддог болсон юмдаг. Ааваас юм асуухаар, “Чи өөрөө толгойгоо ажиллуулаач ээ, битгий залхуур” гэж хэлнэ. Би ч хөөрхий аль болох “толгойгоо ажиллуулчих” санаатай л үзэж тараад байдаг байлаа. Заримдаа бусад хүүхдүүдийн аав нар “толгойгоо ажиллуул” гэж загнадаггүй юм байна лээ, манай аав өөдгүй гэж бодоод аавдаа гомдоно. “Аав заавал миний толгойг ажиллуулж яах гээд байгаа юм бэ, зүгээр байж л байна биз, хэцүү юм бэ” ч гэж бодно. Гэтэл одоо бодоход үүнээс илүү зөвлөгөө үгүй байж…

Толгойгоо байнга ажиллуулах хэцүү л дээ. Гаднаас ирж байгаа мэдээллийг тэр чигээр нь хүлээж аваад, өөрөө огт бодолгүй ажлаа автоматаар хийгээд баймаар санагдах үе зөндөө гарна. Гэхдээ заримдаа залхуураад, ном уншаад ойлгохгүй эсвэл хичээл дарамттай болоод ирэхээр “Tолгойгоо ажиллуулаач ээ” гэж өөртөө хэлэхэд арай л өөр болдог юм. Сонин шүү, нөгөө асар дурамжхан хүлээж авдаг байсан үгээ өөрөө өөртөө хэлээд сууж байдаг… амьдралаа гэж.

Хамгийн чухал нь толгойгоо ажиллуулах… залхууралгүй толгойгоо ажиллуулах…

PS: сэтгэл хөдлөөд асар cheesy юм биччихлээ… гэхдээ яадаг юм, I am a cheesy person, so be it! 😀

Continue Reading

Намар хурдан болоосой

Хэд хоногийн өмнө Монголд анхны цас орсон гэнээ. Цасанд дарагдсан Улаанбаатар асар гоё харагдаж байна шүү:

Анхны цас

Монгол шиг ийм эрс тэс уур амьсгалтай газар цөөхөн дөө. Хэдэн жилийн өмнө 8-р сарын эхээр цас орсныг санаж байна (Архангай аймагт явж байсан юм, асар нартай өдөр байснаа шөнөдөө эрс хүйтрээд цас орчихдог байна шт… гайхсан гэж). Эрс тэс уур амьсгал гэснээс, саяхан нэгэн сонирхолтой ном хальт гарчигласан юм байна: Jared Diamond-ын “Guns, germs and steel”. Diamond хүний нийгмийн хөгжлийг географи, байгал орчны нөхцөл байдалтай холбож тайлбарласан байсан. Тариалангийн аж ахуй эрхлэх эсвэл тогтвор суурьшилтай мал сүрэг үржүүлэх боломжтой газруудын (үүнд Евроази тив хамаарна) хүн ам өсөж, нийгэм нь үлэмж хөгжсөн бол Papua New Guinea зэрэг тропик цаг агаартай газруудын хөгжил зогсонги байдалтай байсаар ирсэн гэж тэрээр үзжээ. Иймд Европын улс орнууд технологийн хувьд илүү хурдацтай хөгжиж, бусад тивүүдыг эзлэх хүчин чадалтай болсон бөгөөд өнөөдрийн хөгжлийн ялгаа (North-South gap) үндэстнүүдийн потенциал, racial differences-ээс бус географийн хүчин зүйлсээс улбаатай гэнээ. Diamond-ын гол зорилго “цагаан арьстангууд цаанаасаа асар ухаантай” гэх расист үзлийг үгүйсгэх явдал байсан мэт. Хэдийгээр түүний онол надад хэт хялбаршуулсан санагдсан ч, ямар ч байсан байгал орчин нийгмийн хөгжилд ихээхэн нөлөөлдөг гэдэгтэй санал нийлж байна. Монголын энэхүү эрс тэс уур амьсгал, ер нь манай байгалийн онцлого бидний хөгжилд хэрхэн яаж нөлөөлж байна вэ гэдэг талаар ярилцвал сонирхолтой санагдлаа. Юу гэж бодож байна?

On a lighter note, бодоод байсан чинь миний хамгийн дуртай улирал намар юм байна. Зун хэт халуун, өвөл хэт хүйтэн, хавар шал балай гэж бодохоор намар л үлдэж байгаа юм даа гэсэн. Нэг тийм бүрхэг, сүмийсэн намрын өдөр гоё шүү… намар хурдан болоосой.

PS: photo by Taivnaa (зөвшөөрөл аваагүйд сорри шүү, :-D)

Continue Reading

Далийлт # 2

Ардчилал, олон нийтийн сонгууль, тунгалаг төр;
Авилгал, хоосон лангуу, хээл хахууль, Их өр.
Хязгаарлагдмал хариуцлагатай засгийн газар;
Хямрал, халтуур, зэрлэг капитализм, бузар.

Чөлөөт хэвлэл, Америкийн дуу хоолой, сонин телевиз;
Чөмөгтэй мэдээ, дуулиан шуугиан, Солонгосын виз.
Эрх чөлөө, нээлттэй нийгэм, Соросын сан, хүний эрх;
Эргүүлийн цагдаа, эмийн сан, БИ, ойлгоход бэрх.

Эмээгийн тэтгэвэр, улсын татвар, гэнэн мөрөөдөл;
Элдүүр, гагнуур, чагнуур, би хаана байна вэ?
Маргааш бүх юм сайхан болно – хий хөөрөл,
Мартаарай, маргааш бүх юм сайхан болно.

Continue Reading

Easter

Had little to do during the holiday over here, managed to put down some of my less screwed up thoughts 😀

Is poetry really the highest form of communication? Poetry can communicate complex ideas and feelings simultaneously with their emotional components. This makes a very accurate and precise, but all the while very broad modus of communication possible. Poetic forms can even prepare the subject mind to recieve the carried information in an accommodating way, using certain lyrical or acustic tricks, characteristic of that language, which call for immediate reaction in the brain. But let’s look at the competition.

Music is probably the strongest of them. It could be the oldest form of communication of human beings. In immitating the sounds born by nature, it can stir the deepest, most ancient instincts, which even preceed our species. That makes it so powerful, on a level we’re not even able to cognitively recognize, that music is the favorite instrument of manipulating human emotions. Classical music uses this quality and thus can take us with the help of complicated acustical patterns through a remarkable palette of emotions.

What happens if you combine music with poetry? Wouldn’t that kind of synergy create an even more powerful medium of communication? Turns out music is so infinitely more powerful on a basic level, that it mostly blocks the intellectual component carried by lyrics. When you hear a song, all that matters is the music, the tembre and patterns of the singer’s voice, the emotions they create. The lyrical part mostly reaches our perception through isolated words, which punctuate the emotional continuity we’re experiencing, and enhance or downplay it. That makes the combination of lyrics and music extremely powerful, yet so basic that complex ideas and intellectual constructs are not communicated. The poetry has to play the subordinate role of mere lyrics.

Continue Reading

Gattaca

Өнөөдөр Gattaca үзэж жаал баясав… бука кино шүү. Үйл явдлын хувьд ч гэсэн асар чухал асуудал хөндсөн кино. ДНХ судлал хөгжөөд ирэхээр хүмүүсийг генетикийн бүтцийн дагуу ялгаварлан гадуурхах үзэл газар авахыг үгүйсгэхгүй… Урьд нь хүмүүсийг IQ-гаар нь “сортлох” туршилт зөндөө хийгдсэн боловч IQ шалгах 100 % найдвартай арга бий болоогүй тул аяндаа замхарсан. Гэтэл ДНХ бол хүмүүсийн түвшинг тодорхойлж, тэднийг байгалийн өгөгдөхүүний дагуу “сортлох” хамгийн найдвартай арга юм. Учир нь чиний ген хэзээ ч худлаа ярихгүй, хэзээ ч ямар нэгэн шалгалт шүүлгийн дүнгээс шалтгаалахгүй: ген бол ген.

Эцэг эхүүд хүүхдийнхээ бүхий л үзүүлэлтүүдийг тодорхойлох бүрэн боломжтой болох цаг удахгүй ирнэ. Тэр цагт чиний амьдрал чамаас бус чиний ДНХ-гаас шалтгаалдаг болж мэднэ. Энэ нь эргээд хүний эрх чөлөөний асуудал болж хувирах нь ойлгомжтой. Чиний хувь заяа, чиний хийж бүтээх потенциал чамайг төрөхөөс өмнө шийдэгдчихэж байгаа тохиолдолд чи эрх чөлөөтэй бие хүн хэвээр үлдэж чадах уу? Gattaca үүнд асар өөдрөг хариулт өгсөн… хүн ямагт байгалийн жам ёсыг эвдэж, өөрийгөө агуу зүйлд дайчлах аугаа их хүч тэнхээ агуулж амьдардаг тул хүн хэзээ ч жирийн нэгэн машин мэт болохгүй хэмээсэн нь үнэндээ маш өөдрөг үзэл. Гэхдээ энэ нь хэр бодитой вэ? Чи холын хараа муутай бол хичнээн хичээгээд хичээгээд шилгүйгээр тэртээ хол үзэгдэх уулын бэлийг олж харахгүй нь ойлгомжтой. Хүн нэгэнт байгалийн бүтээгдэхүүн учраас хүний хийж чадах, чадахгүй зүйлсийн жагсаалт цаанаасаа өгөгдөх болно. Аааh, би хэтэрхий пессимист юм аа: хүн хараа муутайгаа засахын тулд оптик судлаад, нүдний шил гээчийг зохион бүтээчихсэн шүү дээ… Хэрэв байгалийн өгөгдөхүүн хангалттай бус санагдвал хүн өөрийн оюун ухааныг дайчилж, шинжлэх ухааны ололт амжилт, техник технологийн дэвшилт зэргээрээ өөрийн дутууг засах эрх чөлөөтэй амьтан. Хүн байгалийн бусад бүтээгдэхүүнээс чухам үүгээрээ л ялгардаг байх. Нөгөө талаасаа, шинжлэх ухааны амжилтанд хүрэхийн тулд хүний байгалаас заяагдсан оюуны потенциал тодорхой хэмжээнд хүрсэн байх ёстой. Эргээд л байгаль, заяа төөрөг… Эрх чөлөө гэдэг маань ямар хэврэг эд вэ?

Sci-fi гэснээс, дээр үеийн зөгнөлт зохиолуудад гардаг технологи, янзан бүрийн машин хэрэгслийн маш олон нь өдгөө биелэлээ олсон. Тухайн үед зөгнөлт байсан зүйлүүд шинжлэх ухаан хөгжих тусам амьдралд хэрэгжиж эхэлж байна… Шинэ патент бодож олж чадахгүй мунгинаж яваа фантази муутай эрдэмтэд зөгнөлт зохиолуудаас санаа авмаар юм. Азимов гэхэд л хэдэн патентын анхдагч бол?

On a lighter note, Ethan Hawke, Jude Law хоёрыг нэгэн зэрэг хоёр цагын турш харах үнэн кайфтай байлаа… дахиад нэг үзчихдэг юм билүү гэсэн, 😛

Continue Reading

Иргэний нийгмийн тухай

Сая Larry Diamond, Marc Plattner нарын “The Global Divergence of Democracies” (Johns Hopkins University Press, 2001) хэмээх ном гарчиглаж суугаад ийм нэгэн зүйл олж уншлаа. Өнөөгийн Монголын нийгэмд үүнийг ойлгох их чухал санагдав. Манайд иргэдийг төр, улс төрийн намуудын эсрэг сөргөлдүүлэх, улс төрийн хэмээх тодотголтой бүхий л үйл ажиллагааг “хор найруулалт” хэмээн ад үзэх, улс төрийн намуудын зөвшилцлийг “бялуу хуваалт” хэмээн сэжиглэх зэрэг үзэгдлүүд газар аваад байгаа билээ. Сүүлийн үед шуугиан тариад байгаа иргэний гэх янз бүрийн хөдөлгөөнүүд ч гэсэн хүмүүсийн эмзэг сэтгэлзүйгээр тоглож, асуудлыг улам даамжруулж байна. Бид нухаа авах гээд нүдээ сохлоход хүрээд байгаа юм биш үү? Улс төрийн тогтолцоондоо итгэл алдарч, төр засгаа хүлээн зөвшөөрөхөө байх бол хамгийн аюултай зүйл. Бид хаашаа явна вэ?

The danger posed for the development of political society by civil society is that normative preferences and styles of organization perfectly appropriate to civil society might be taken to be the desirable—or indeed the only legitimate—style of organization for political society. For example, many civil society leaders view “internal conflict” and “division” within the democratic forces with moral antipathy. “Institutional routinization,” “intermediaries,” and “compromise” within politics are often spoken of pejoratively. But each of the above terms refers to an indispensable practice of political society in a consolidated democracy. Democratic consolidation requires political parties, one of whose primary tasks is precisely to aggregate and represent differences between democrats. Consolidation requires that habituation to the norms and procedures of democratic conflict-regulation be developed. A high degree of institutional routinization is a key part of such a process. Intermediation between the state and civil society, and the structuring of compromise, are likewise legitimate and necessary tasks of political society. In short, political society—informed, pressured, and periodically renewed by civil society—must somehow achieve a workable agreement on the myriad ways in which democratic power will be crafted and exercised.

Juan Linz and Alfred Stepan
GDD, 97

Continue Reading