Өчигдөр үлгэрийн юм шиг асар Холливуджиж, “Blood diamond” гэдэг кино үзлээ. Киноныхан талаар нэг их юм сонсоогүй байсан болохоор хальт Леог харж баясах гэсэн биш их аятайхан кино үзчихдэг юм байна. Хэдэн жилийн өмнө “Hotel Rwanda”-г үзэхэд нэг иймэрхүү сэтгэгдэл төрж байсан санагдана…

Civil war, violence, mass murders, child soldiers, drugs, diamonds… plus a budding romance, family values, a hunky bad boy turned hero. A perfect Hollywood story, if one is to ignore the fact that most events are far from fictional.

Киноны үйл явдал 1999 оны Сьерра Леонд болж өнгөрнө (одоо Сьерра Леонд байгаа UN peacekeeping forcе-ын бүрэлдэхүүнд Монгол цэргүүд алба хашиж байгаа байх шүү). Иргэний дайн болдгоороо болж, гарууд нэг нэгнийгээ автоматаар шүршсээр байхад зарим нэгэн авантюристууд эцэс төгсгөлгүй бриллиантын эрэлд хатсаар л байна. Хууль бус бриллиантын наймаанд Лондонгийн томоохон корпорациуд ч орооцолдож, байдлыг даамжруулна. Энэ дундаас гурван дүр тодорно – босгогчдод баригдаж, тэдний даалгавраар бриллиантын хайгуул хийж байх зуураа асар том ягаан бриллиант олоод, нууж орхидог нэгэн загасчин эр, бриллиантын наймаанд гаршсан ex-mercenary (DiCaprio), мөн дэлхийг аврах төлөвлөгөө өвөртөлж яваа нэгэн сурвалжлагч бүсгүй. Эд бүгд өөр өөрийн зорилготой – загасчин эрийн хүүг босгогчид дээрэмдсэн бол Леонардогийн дур сүүлчийн том наймаагаа хийхийг зорино, харин сурвалжлагч бүсгүй “цуст бриллиант”-ын талаар баримттай, хүмүүст хүрсэн нийтлэл бичих хүсэлтэй. Кино болсон хойно, замд нь янзан бүрийн л адал явдал тохиолдоно.

Цуст бриллиант гэдэг нь иргэний дайныг санхүүжүүлэх зорилгоор хууль бусаар экспортлогдож буй чулуунууд юм. Эдгээр чулууг нь бриллиантын наймаа эрхэлдэг том том компаниуд худалдаж аваад, засаж янзлаад гоё ганган бөгж зүүлт болгоод, сайхан рекламдаад хэн нэгэн учраа мэдэхгүй баагийд гурван сарын цалингаар нь шахчихна. Сүүлийн жилүүдэд “цуст бриллиант” бараг үгүй болсон, кинондоо үйл явдал нь fictional гэсэн disclaimer оруулвал таарна гэх мэтээр энэ киног De Beers нэлээд эсэргүйцсэн сураг байсан. Саяхан Kanye West бас энэ сэдвээр “Diamonds from Sierra Leone” гэдэг дуу хийгээд байх шиг байсан, мөн киноны soundtrack-д Nas-ын бас нэг дуу орсон байна лээ. Асар өндөр үнэтэй худалдаж аваад байгаа бриллиант чинь хаанаас ирснийг сайтар шалгаж үзэх хэрэгтэй гэсэн мессежийг хүмүүст хүргэх гээд байх шиг байгаа юм. Ер нь бриллиантаар яадаг байна аа, тийм л гялтагнаж, гялалздаг юм зүүх хүсэлтэй юм бол сайхан циркон аваад л зүүнэ биз гэсэн.

Байгалийн баялаг ихтэй хэрнээ бие биенээ учиргүй алж хядаад байдаг сонин газар шүү, Африк гэж. Кинонд хальт гардаг нэг тосгоны өвгөн ингэж хэлдэг юм: “Бриллиант яах вэ, манай энэ хавиас нефть л битгий олдоосой. Тэгвэл ч бид бүр баларлаа шүү.” Манайхан сүүлийн үед алт, нүүрснээсээ болоод хэрүүл уруул, зодоон нүдээн хийгээд л байгаа, нэг мэдэхэд ийм болчихвол яанаа ухааны юм бодсон шиг ээ суулаа.

Дөнгөж сая Драмын театрт “Атга нөж” жүжгийг үзээд ирлээ. Тус театр 75 жилийн ойн баяраа угтаж уран бүтээлчиддээ хүндэтгэл үзүүлж, уран бүтээлийн цэнгүүн, үдэшлэгийг зохион байгуулж буй бөгөөд энэ удаад найруулагч Б. Баатарын уран бүтээлийн цэнгүүн зохиогдож, түүний шинэхэн уран бүтээл болох “Атга нөж” жүжиг Улсын Драмын Эрдмийн Театрын тайзнаа ийнхүү дахин тавигдсан байна.

Ямар ч байсан “Атга нөж” сүүлийн үед Драмын театрт тавигдсан бүтээлүүд дундаас хамгийн нүсэр, хамгийн цар хүрээлэг нь болсон байх (гэхдээ би ойрд жүжиг үзээгүй л дээ, ялангуяа Гурбазарын “Надаар тоглосон хайр” фиасконы дараа…) Нэлээн хэдэн жилийн өмнө Б. Лхагвасүрэнгийн “Тамгагүй төр” жүжгийг үзээд нэг их сэтгэл хөдлөлгүй гарч ирснийг бодоход “Атга нөж” хамаагүй өндөр сэтгэгдэл үлдээлээ. Магадгүй 800 жилийн ой хэмээн амтай болгон давтаж байсны үр дүн биз.

Зохиолын хувьд Лхагвасүрэн гуай хүмүүсийн харьцаа, сэтгэлзүйн асуудлуудыг илүүтэй хөндөхийг хичээсэн харагдана лээ. Гэхдээ жүжгийн casting нь хальт учир дутагдалтай санагдсан – Сосорбарам Чингисийн дүрд үнэхээр явахгүй байна билээ. Нөгөө талаар, хэн ч Чингисийн дүрд тоглосон ялгаагүй байх л даа, угаасаа Чингис хааны дүр хэн хүнд ахадна биз. Харин бусад дүрүүд нь гоё болсон байна лээ, театрын үе үеийн жүжигчид бүгд өөр өөрсдийн хувь нэмрээ оруулж, бүгд хичээцгээсэн байсан.

Гэхдээ үнэнийг хэлэхэд Чингисийн тухай буюу Нууц товчооноос сэдэвлэсэн зүйлүүдээс залхаж байна. Одоо юу юугүй дахиад хоёр гурван кино гарна гэж байгаа. Арай өөр сэдэв барьж авч болдоггүй юм байх даа. Уул нь Монголын түүх баялаг баймаар юм.

Юутай ч, театрын 75 жилийн ойн хүрээнд зохиогдож буй уран бүтээлийн цэнгүүнүүд ойрын өдрүүдэд үргэлжлэх юм билээ. Гоголийн “Амьгүй албат”, Чеховын “Цахлай” хоёр лав дахин тавигдах юм гэсэн. Аль нэгийг нь үзэх санаатай байгаа. Schedule-г нь даанч олж авч чадсангүй, хэрэв хуваарь нь байвал энд тавьж тус болооч…

Ийм popular guy-ийн талаар юм бичнэ гэсэн чинь яг юу бичихээ эвлүүлж чадахгүй хэцүү л байна. Хмм. Заавал юм бичье гэсэн санаа 3 Doors Down хамтлагийн Kryptonite (2000 онд асар хит болсон) дууг радиогоор сонсож байгаад төрлөө. Тэгээд дууны үгийг бодоод үзсэн чинь Superman-ий оршин тогтнох гол нөхцөл нь Supervillain (дуун дээр дурьдагдаж буй kryptonite нь Superman-ийг устгах чадалтай цацраг идэвхт бодис) байгаад л орших юм шиг. Хэрэв хорон муу санаа алга болчихвол манай хүн хэнтэйгээ ч байлдах билээ, тэрний оронд өглөө босоод сайхан халуун toast, жүржний шүүсээ зооглоод л, үдээс өмнө ганц хоёр гольф цохьчихоод, дараа нь асар нэр хүндтэй сенатын танхимдаа очиж ганц хоёр хэлж хэвшсэн алдартай үгнүүдээ урсгачихаад л сууна биз. Аль эсвэл, түүнийг бүгд таг мартаж орхивол хог дээр гараад ганц хоёр амиа зогоох төгрөг гуйх болов уу. Сэргэлэн бол Schwarzenegger ах шиг сенат руу ухас хийгээд л, үгүй бол сэтгэлээр унаад архинд орох ч юм уу. Тэгсэн тохиолдолд өөрийнхөө муу зуршилтай тэмцэх л үлдэнэ дээ. Ямар ч гэсэн муу муухай юм байгаа нь Super ахын оршин тогтнох гол баталгаа болдог байх л даа.

I took a walk around the world to ease my troubled mind,
I left my body laying somewhere in the sands of time,
I see the world float to the dark side of the moon,
I feel there’is nothing I can do, yeah
I watched the world float to the dark side of the moon,
After all I knew it had to be something to do with you,
I really don’t mind what happens now and then,
As long as you’ll be my friend at the end
If I go crazy then will you still
Call me Superman
If I’m alive and well, will you be there holding my hand
I’ll keep you by my side with my superhuman might
Cryptonite

Шинэ хөгжмийн эрэл хайгуул үргэлжилсээр (сүртэй наасан)… энэ удаад Blur хэмээх Английн нэгэн хамтлагийг хувьдаа “нээв”. Нээв ч гэж дээ, 90-ээд онд Blur жинхэнэ балай авч байхад мань мэт нь учраа мэдэхгүй гүйж байсан болохоор тэдний хөгжим мань мэтдээ л нээлт болох юм даа. Түүнээс биш хүмүүс тэднийг 90-ээд оны хамгийн нөлөөтэй хамтлаг, Бритпопын загалмайлсан эцэг, юун Oasis, Radiohead гэх мэтээр ярьдаг юм билээ. Би л анааш царайлж саяхан олж сонсож байгаа юм байх.

Яг одоо миний hard drive дээр Blur-ын 212 дуу буюу 14 цагийн бичлэг байна (1.09 gigabytes-ын дийлэнхи нь хууль бус download л даа, гэхдээ яадаг юм, :P). Үнэн хэрэгтээ анх тэдний хөгжмийг сонсоход нэг л явж өгөөгүй юм, гэхдээ “Parklife” цомгийнхон “Far out” хэмээх нэгэн далий дууг санамсаргүй олж сонссоны дараа Blur-д харин ч нэг автдаг байна шүү. Хүний хүлээлтээр тоглосон санаанд оромгүй хэмнэл, гоцлол дуучин Damon Albarn-ы цаана л нэг ironic үгс, Graham Coxon-ы солиотой гитар зэрэг үнэндээ л гоё санагдаж байна. Хэрэв поп хөгжимд постмодерн хэмээх ойлголт байдаг бол Blur жинхэнэ постмодерн маягийн хөгжим тоглодог гэж хэлж болох байх: дуу нь хаана эхлээд хэзээ дуусаж байгаа нь тодорхой бус, хэмнэл нь ямар нэгэн дүрэмд захирагддаггүй, дууны үгсийг нь rationalize болоход бэрх гэх мэт… Blur-ын дуучин Damon Albarn virtual band гэж нэрлэгдээд байгаа Gorillaz-ыг үндэслэсний нэг шалтгаан энэ ч байж болох юм – постмодернист судлаачид “автор” гэж хэн бэ гэсэн асуултыг удаа дараалан тавьсан бол гишүүдээ комиксны цаана нууснаараа Gorillaz мөн л энэ асуултыг дэвшүүлж буй мэт (асар бүлтэрсэн, гэхдээ яадаг юм… Damon байсан бол бас л нэг иймэрхүү байдлаар бүлтрэх байсан болов уу гэсэн, :P).

Ямар ч байсан эхний 20 секундыг нь сонсоод дараагийн 2 минут нь яг ямар байхыг хэлж болох түгээмэл дуунуудын дараа Blur гоё л сонсогдож байна. “Blur бол 90-ээд оны Английн залуусыг бүрэн илэрхийлсэн хамтлаг байсан” гэж нэг review-наас уншсан юм байна… “Modern life is rubbish” гэсэн нэртэй цомог гаргасан хамтлаг 90-ээд оны уур амьсгалыг илтгэхгүй гээд ч яах юм билээ.

200 гаран дууг нэгэн зэрэг digest хийхэд хүнд л юм, ялангуяа Blur шиг далий гаруудын дуунуудыг бол… 1994 оны “Parklife” хэмээх цомог нь ерөнхийдөө тэдний Бритпоп үеийг сайн төлөөлж чадах байх шиг. Харин 1999 оны “13” хэмээх цомог нь хамгийн “далий” санагдсан… Гэхдээ тэдний b-sides цомгуудад багтсан дуунуудаас нь илүү гоё юм билээ дээ, жинхэнэ балай авч байна билээ.

Сүүлийн нэг хоёр сар иймэрхүү л юм сонсох шив дээ. Сүүлдээ бүр хоббитож нэг өдөр баахан Blur-ын фэн сайтуудаар тэнүүчилж үзэв. Гаруудын хэлсэн үг энэ тэр нь жинхэнэ татааж байгаа юм чинь… Alex is my favorite:

We were totally convinced of our genius, but are getting less and less so as the years go by.

We’ve always been too friendly, too clever and too good-looking for a lot of people.

Life’s a sauna, and then you have a shower.

I think art is unnecessary and too expensive. I would advise you to stop painting and start gardening or rock climbing, remember to eat lots of greens.”

I only go out once or twice a week now. Monday to Wednesday and Thursday to Sunday.

Гоё шүү!

Өчигдөр маш их сэтгэл хөдөлгөсөн, их сайхан тоглолт үзэх завшаан тохиолоо. Учир нь уртын дуучин Хонгорзулын “Хэрлэнгийн домог” тайлан тоглолт Дуурь бужгийн эрдмийн театрт болж өнгөрсөн юм. Ойрд ардын хөгжим сонсоогүйг хэлэх үү, үнэхээр гоё байлаа. Хонгорзулын багш, домогт уртын дууч Шархүүхэн гуай тайз нь дээр гарч ирээд дуулж эхлэхэд өөрийн эрхгүй нулимс дууслах шахсан…

Хонгорзулын тоглолтонд “Морин хуурын” чуулга, Симфони найрал хєгжим, “Тvмэн эх” чуулга, удирдаач Батчулуун, Туулайхүү, Хонгорзулын гурван үеийн багш болох Шархүүхэн, Дэлгэр, Нансалмаа нар оролцов. Ийм нүсэр бүрэлдэхүүнтэй тоглолт ойрд болоогүй байхаа. Амьд хөгжим, уртын дууны гайхамшгийг харин ч нэг мэдэрсэн шүү, ямар сайндаа гарч ирмэгцээ хөгжмийн зохиолч Шарав гуайн цомгийг сураглаад явж байхав.

Тээр жил, 2001 он хавьцаа… Норовбанзад гуай амьд сэрүүн байхдаа Нью Йоркт ирж дуулж байсан юм. Асар том зааланд ямар ч микрофонгүй “Уяхан замба тивийн наран”-гаа уянгалуулахад сэтгэл маш их хөдөлж билээ. Тухайн үед хүний газар гэрээ санаад л тэр биз ухааны юм бодоод нэг их тоогоогүй юм. Гэхдээ өчигдрийн тоглолтын үеэр уртын дуу ямар ч тохиолдолд Монгол хүний сэтгэлийн гүнд хүрдэг гэдгийг мэдэрсэн. Учир нь уртын дуу бол Монгол хүнийг тодорхойлогч хүчин зүйлсийн нэг яах аргагүй мөн.

Монгол хэмээх тодотголтой юмс бүхнийг залгуулж яваа авъяаслаг залуучууд байсаар ирсэн нь үнэхээр бахархууштай. Шархүүхэн гуай Хонгорзулд хадаг суу бариж зогсоход залгамж халаа гэдэг ямар чухал болох ойлгогдож байлаа.

Бусад салбарт ч гэсэн ийм байгаасай… Миний Монгол мандан бадраасай!

Өнгөрөгч уикэндээр уран зургийн үзэсгэлэн үзэж “гэгээрэв”, 😀 Монголын Урчуудын Эвлэлийн үзэсгэлэнгийн танхимд Ц. Нарангэрэл, Ц. Энхжаргал нарын хамтран гаргасан “Нутаг нутгийн өнгө” хэмээх үзэсгэлэн нээлтээ хийжээ. Энэ удаад хоёр зураач Монголын уудам нутгаар аялж явахдаа туурвисан бүтээлүүдээсээ толилуулсан байв. Тэд Монголын байгаль, газар нутгийг өөр өөрсдийнхөөрөө их өвөрмөцөөр дүрсэлсэн байсан бөгөөд Энхжаргалын зүргүүд их тод, хурц өнгөтэй, илүү эрчтэй харагдаж байсан бол Нарангэрэлийн бүтээлүүд илүү тайван, газрын өнгөтэй харагдана лээ. Тэдний хамтдаа нэг газар явж байхдаа зурсан зургууд нь хүртэл ийнхүү эрс тэс ялгарах нь зураачдын мэдрэмжийн ялгаа гэлтэй.

Жаал байгалийн зураг харж нүдээ амраасан биш гого байна лээ… ART ROCKS!

Чулуут гол хоёр зураачийн нүдээр:

PS: Чулуут голын бодит төрх нэг иймэрхүү байх жишээтэй. Гого зураг явуулсан Barchen-д баярлалаа, 🙂

Энэ weekend-ыг асар зөв боловсон байдлаар кино ший үзсэн шиг өнгөрөөв. “Proof” (directed by John Madden, with Gwyneth Paltrow, Anthony Hopkins, Jake Gyllenhaal) гэдэг кино үзлээ. Ерөнхийдөө таалагдсан, гэхдээ санаа нь хальт дутуудсан юм шиг сэтгэгдэл төрнө лээ. Галзуу математикч гардаг болохоор “Beautiful mind” санаанд ороод хэцүү байлаа, яагаад ч юм “Beautiful mind”-ын хялбаршуулсан, улам Холливууджуулсан хувилбар мэт санагдаад…

Кино гэснээс, энэ жилийн Oscar nominations-д “Brokeback mountain” жинхэнэ балай авчээ. Анх gay cowboys гардаг гэхээр нь хальт сонирхоод явж үзсэн юмдаг, тэгсэн харин ч их гоё кино үзчихсэн шүү. Зураг авалт нь байгалийн хувьд Монголтой их төстэй газар хийгдсэн байсныг хэлэх үү зураглалын хувьд тасархай кино байна билээ. Мөн жүжигчид нь сайн байсан л даа: Heath Ledger, Jake Gyllenhaal хоёр эрийн цээнд хүрсэн биш маш сайн тоглосон байна билээ, 🙂 Оскарын шилдэг эрэгтэй жүжигчин категорид Heath Ledger “Brokeback mountain”-ийн дүрээрээ, Phillip Seymour Hoffman “Capote”-гийн дүрээрээ өрсөлдөж байгаа, аль аль нь их сайн дүр бүтээсэн байсан, чухам хэн шалгарах юм бол доо? Ер нь энэ жил киноны хувьд их сайн жил байх шиг байлаа, эсвэл би урьдынхаасаа илүү олон кино үзсэн болохоор тэгж санагдаад байгаа юм болов уу…

Next film to watch: Бондарчукийн “9-ая рота”.

PS: iga амралтаараа Монголд ирсэнтэй холбогдуулаад Бодролоор шагайдаг хүмүүсийн хүрээнд энэ хоёр дахь өдөр буюу 7-ний орой жижигхэн уулзалт зохион байгуулах санаа байна, сонирхох хүмүүс байвал webmaster@bodrol.com хаягаар холбоо бариарай (утасны дугаараа явуулвал шулуун байх). Hope to see you then!