Оллоо.мн дээр БНН-ын дарга Жаргалсайханы ярилцлага тавигдсан байсныг уншлаа. Мань хүн эхний зарим нэгэн асуултуудад овоо гайгүй хариулт өгөөд байхаар нь хөөрхий минь, овоо ш дээ гэж бодох шахсан чинь сүүлрүүгээ ах жинхэнэ далийдаг байна шт. Угаасаа “Монгол улсын ямар нэг улс оронтой нийлvvлж эрлийзжvvлвэл яасан юм бэ. Тухайлбал Японтой. Хоёр орон хоорондоо чєлєєтэй визгvй зорчдог болвол энэ нь яваандаа улс орны хєгжилд ч нэмэртэй шvv дээ. Одоо хэт vндсэрхэг vзэл дэмий шvv дээ?” гэх мэтийн асуултанд юу гэж ч хариулсан асуулт тавьсан хүнээсээ илүү ухаантай харагдахаар байсан л даа. Гэхдээ ярилцлагын төгсгөлд гууль нь цухуйв гэхчээр Жагаагийн гол зорилго тодорхой болов. Тэрээр удаа дараалан Монгол Улс ерөнхийлөгчийн засаглалтай болох ёстой гэж байсан бөгөөд “Танд ерөнхийлөгч болох ямар хэрэг байгаа юм бэ?” гэдэг асуултанд хариулахдаа, “Ерєнхийлєгч маань монгол улсын зэвсэгт хvчний ерєнхий командлагч хvн. МУ-ын ерєнхий шvvх, ерєнхий прокорорыг томилдог хvн. Тэр бvv хэл УИХ-ыг татан буулгах хvртэл эрхтэй” гэв. Өөрөөр хэлбэл, тэрээр ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон тохиолдолд Монгол Улсын зэвсэгт хүчний ерөнхий командлагчийн хувьд Монгол Улсын Үндсэн Хуулийн дагуу ардчилсан зарчмаар сонгогддог хууль тогтоох дээд байгууллага болох УИХ-ыг зэвсэгт хүч хэрэглэж тараагаад, өөрийгөө хаант ширээнд залах сонирхолтой гэдгээ Жаргалсайхан илэрхийлээд авлаа. Ийм зүйл яриад явж болно гэж үү, гайхалтай юм аа… Гэтэл сэтгэгдэл үлдээсэн уншигчдын дунд Жагаагийн төлөө саналаа өгнө, дэмжинэ гэсэн хүмүүс бас байх юм… “Монгол Улсад дарангуйлагч хэрэгтэй” ч гэх шиг, “Монголчуудыг Япончуудтай хээлтүүлвэл яасан юм” ч гэнүү… бид хаашаа явна вэ?

Түүний ярилцлагыг эндээс харна уу.

PS: Жагаагийн бүдүүлэг, бусдыг доромжилсон өнгө аястай ярианд хүмүүс “шудрага, юмыг шууд хэлдэг хүн” гээд их ам сайтай байх юм… Гэхдээ хичнээн шудрага байлаа гээд өөрийгөө арай эелдгээр илэрхийлж болно шүү дээ, сонин юм аа.

Саяхан л нэг сонгууль болж өнгөөрөөд байсан юу юугүй дахиад л нэг сонгууль болох нь байна. Ер нь ерөнхийлөгчийг УИХ-аас сонгочихдог болвол амар юм дөө, хоёрын хооронд дахин сонгууль явагдаж наян юм болохгүй, угаасаа тэр нь шулуун юм байгаан шт. Тэхгүй олон нийтээрээ сонгож бөөн юм болдог ерөнхийлөгчийн эрх үүрэг нь ч их бүрхэг, нэг бодлын нөлөөтэй ч юм шиг, нөгөө талаасаа ямар ч нөлөөгүй юм шиг… хоёрын хооронд ийм байснаас шууд УИХ-аас сонгодог болгочихвол амар санагдах юм.

Ямар ч байсан энэ удаагийн Ерөнхийлөгчийн сонгууль болдгоороо болж өнгөрөх байх. Ардчилсан Нам саяхан хуралдаад, овоо эвлэрэх шиг боллоо… Гончигдоржийг намын даргаар сонгосон нь компромиссын нэг хэлбэр байх л даа, Энхсайханыг ерөнхийлөгчид нэр дэвшүүлэхээр зэхэж байна гэж ойлгож болох байх. МАХН-аас Улаан нэр дэвших нь ерөнхийдөө ойлгомжтой болж байх шиг байна. Буянгийн Жагаа УИХ-д суудалтай намын тэргүүний хувьд нэр дэвших боломжтой байх, битгий л тэгж тэнэгтээсэй билээ. “Эх Орон-Ардчилал” эвсэл албан ёсоор тарчихсан юм чинь, экс эвслийн гишүүд болох МАШСН (Эрдэнэбатын нам гэсээр байгаад сурчихжээ, намых нь нэр толгойд орж ирэхгүй бөөн юм боллоо шт), ИЗН-БНН хоёр УИХ-д суудалтай намуудын хувьд хүн нэр дэвшүүлэх эрхтэй. Гэхдээ ИЗН ямар ч байсан АН-тай эвсэж оролцох байх , Эрдэнэбат ч гэсэндээ ганц найз Энхсайханыгаа дэмжихгүй бол муухай юм болох байлгүй. Тэгэхээр үндсэндээ Энхсайхан versus Улаан гэсэн үг. Ширүүхэн л сонгууль болох нь дээ.

PS: Хагас сайны өглөө далий далий юм бодох юм аа гэсэн.

Өчигдөр орой Оскарын шагнал гардуулах ёслол болж өнгөрөв. Би ч бас яаж зүгээр байхав, Монгол найруулагчийн бүтээл нэр дэвшигчдийн жагсаалд байгаа сургаар хальт догдоллоо. Харамсалтай нь, “Ингэн тэмээний нулимс” шагнал гардаж чадсангүй… Гэхдээ дараа жил гэж сайхан зүйл ямагт байх хойно сэтгэлээр унаад ч яахав. Харин нэр дэвшээд авсан энэ боломжийг бас арай өөрөөр ашиглаж болох байсан мэт. Нэгэнт янзан бүрийн шагнал гардуулах ёслол дээр одуудын өмссөн гутал хувцас нь тэд нарын тоглосон кино, хийсэн юмнаас хамаагүй их анхаарал татдаг хойно, Бямбасүрэн маань энэ завшааныг ашиглаад Монгол дизайнеруудаар асар олны анхаарлыг татсан хувцас хийлгээд тайз нь дээр гарахгүй яав аа гэж бодогдсон. Оскарын тайзыг чимнэ гэдэг Монгол дизайнеруудад тэр болгон олдоод байхгүй ховорхон боломж шүү дээ… Ганц бука даашинзны асуудал л байж дээ…

Хоёрдугаар сарын 1-нд Непалд төрийн эргэлт болж, Непалын хаан Засгийн Газраа татан буулгаж, бүхий л улс төрийн эрх мэдлийг өөрийн гарт төвлөрүүлжээ. Дэлхий дахинаа хөөрхий муу Непалыг тоож байгаа ч юм алга, сонин хэвлэлд ганц хоёр мэдээ гараад л, НУБ мэтийн ганц хоёр олон улсын байгууллага хальт эсэргүйцсэн ганц хоёр мэдэгдэл хийгээд л өнгөрч байх шиг.

Непал Монголтой ойролцоо үед ардчилагдсан бөгөөд ардчилсан төр байгуулаад ердөө 14-15 жил болж байсан улс. Непалын нэг хүнд ноогдох ДНБ ч мөн адил Монголын түвшинтэй ойролцоо байх. Хүнээс асуух юм бол, Непал, Монгол хоёрт ардчилсан засаглал оршин тогтнох магадлал ерөнхийдөө төстэй л гэж хэлэх байсан байх. Яахав, Непалд сүүлийн хэдэн жил иргэний дайны дайтай тэмцэл өрнөж, улс төрийн байдал нь нэн тогтворгүй байсан нь үнэн л дээ. Гэхдээ л бусад үзүүлэлтээрээ Монгол Непалаас ялгагдаад байх зүйлгүй. Юутай ч, Непалын ардчилал уначихлаа… Монголын ардчилалын ирээдүй ямар байна вэ?!

it’s amazing how vicious nature can be. the tsunami death toll went over 200,000… still counting. of course, millions more are sick and starving. it’s amazing, really. one minute you are sitting at home, drinking your coffee and the next, you are desperately trying to run away from a deadly wave. tragic…

however, let’s rewind. do you know how many people died during the second world war? or take world war I, for that matter. do you know how many people stalin purged in the 1930s? do you know how many people were killed during the rwandan massacre of 1994? let’s face it… people kill people much better. in fact, the 20th century has seen great progress in the killing of people by people: the first total war took place in the 20th century, the a-bomb was invented in the 20th century, the word genocide was coined in the 20th century… on top of all that, people have tortured and tormented mother earth in countless ways. not only have we killed each other, but we also killed birds and animals, rivers and lakes, trees and forests… the list goes on. endangered animals, dead jungles, depleted ozone, polluted atmosphere – what more can nature take? it’s time for her to strike back. we deserve it. it seems that the 21st century will become the century of redemption… indeed, it’s time for us to pay for our sins.

Украины сөрөг хүчний лидер, Ерөнхийлөгчид нэр дэвшигч Виктор Ющенког их хэмжээний диоксинаар хордуулсан болохыг эмч нар илрүүлсэн байна. Түүний өрсөлдөгч Януковичийг энэ хэрэгт холбоотой байж болзошгүй хэмээн сэжиглэж буй нь Украин дахь улс төрийн байдлыг улам хурцдуулав гэсэн утга бүхий мэдээг сая уншлаа… Аймшигтай юм аа, ерөнхий сайд хүн сонгуульд ялахын төлөө өрсөлдөгчдөө хор өгөөд байхдаа яахавдээ? Украины хажууд манай улс төр хачин ардчилсан, хачин боловсон санагдаж байна шүү…

Хятадын компьютер үйлдвэрлэгч Леново компани PC-ны зах зээлийн анхдагч болсон алдарт IBM-ыг худалдаж авах нь тодорхой болов. Хэдэн жилийн өмнөөс IBM өөрийн үйлдвэрлэлийн нэгжийг зарах бодолтой байсан бөгөөд энэхүү шийдвэр нь үйл ажиллагаагаа үйлчилгээний салбарт хандуулах хэтийн төлөвлөгөөтэй нь холбоотой гэнэ. Хамгийн сонирхол татаж буй зүйл бол IBM Хятадын компанитэй гэрээ хийх болсон явдал юм.
Леново нь Хятадын мэдээллийн технологийн хамгийн нөлөө бүхий компани бөгөөд Хонгконгийн хөрөнгийн бирж дээр бүртгэлтэй аж. 1984 онд байгуулагдсан тус компани төрөл бүрийн компьютер, сервер, принтер зэргийг үйлдвэрлэж, худалддаг бөгөөд 2003 онд Хятадын компьютерийн зах зээлийн 27 хувийг хангасан, борлуулалтын хэмжээгээрээ дэлхийд 9-д орох компьютер үйлдвэрлэгч юм байна.

Гэрээний дагуу Леново IBM-д 650 сая ам. доллар бэлнээр төлж, мөн тус компаний 500 сая ам. долларын өрийг барагдуулах үүрэг хүлээхээс гадна 600 сая орчим долларын хувьцааг IBM-д үлдээхээр болсон байна. Энэ нь нийт хувьцааны 18.9 хувьтай тэнцэх аж. Мөн Леново IBM-ын брендийг таван жилийн туршид ашиглах эрхтэй болох юм байна.

Жилдээ 9 тэрбум гаруй долларын борлуулалт хийдэг IBM 1.75 тэрбум доллараар үнэлэгдсэн нь харьцангуй бага сонсогдож болох ч сүүлийн жилүүдэд IBM ашиг муутай ажилласан. Энэ нь computer hardware-ын салбарын profit margins багасаж, өрсөлдөөн ширүүссэнтэй холбоотой болов уу. Энэ оны байдлаар IBM борлуулалтын хувиараа Dell, Hewlett Packard хоёрын дараа буюу гуравт орсон бөгөөд Леновогийн удирдлага АНУ-ын компьютерийн зах зээл дээр тэргүүлэгч болох зорилт тавьж байгаа аж.

Хятадын эдийн засгийн өсөлт нь ихэвчлэн хямд ажлын хүч дээр тулгуурладаг байсан бол сүүлийн үед Хятад компаниуд мэдээллийн технологи болон бусад value-added салбаруудад хүчтэй өрсөлдөх боллоо. Гэхдээ IBM өөрийн үйлдвэрлэлийн нэгжийг Хятадуудад зарснаар технологийн салбар дахь орон зайгаа тэд нарт тавиад өгчихөж байгаа юм биш. Сүүлийн жилүүдэд мэдээллийн технологийн салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг компаниудын гол ашиг нь үйлчилгээ, програмчлалаас бүрддэг болсон. 2003 онд IBM корпорацийн нийт борлуулалт 90 тэрбум доллар хүрсэн бол үүний ердөө 10 хувь буюу 9 тэрбум нь компьютерийн борлуулалтаас бүрдсэн байна. Үйлчилгээ, програмчлалын салбарууд нь компьютер үйлдвэрлэлтийн нэгжээс нь хамаагүй ашигтай ажилладаг аж. Энэ утгаараа барууны том том корпорациуд улам нарийн мэдлэг, судалгаа шаардсан, өндөр боловсролтой боловсон хүчинд тулгуурласан бизнес уруу орж, харин Хятад, Энэтхэгийн компаниуд арай шаардлага багатай үйлдвэрлэл, угсралт зэргийг хийдэг болж байна. Жишээ нь, IBM нийт борлуулалтынхаа 5.6 хувийг (5 тэрбум доллар) Research and Development буюу судалгаанд зарцуулдаг бол Леново R&D-д бараг мөнгө зардаггүй аж. Гэсэн хэдий ч, Хятад, Энэтхэг хоёр л гэхэд саяхан шахуу өлсгөлөнд нирвэгдсэн, ядуурал газар авсан улсууд байсан бол өдгөө тэд IBM-тэй хамтарч ажиллах түвшинд хүрчээ.

Хөдөлмөр хуваарилалтын шатлалын хувьд улс орнууд дэс дараагаараа дээшээ ахиад л байдаг, гэтэл Монгол хаана явна? Солонгосууд саяхан л хямд ажлын хүч хөгжингүй орнуудад экспортлодог байсан бол өдгөө мэдэллийн технологи, машин үйлдвэрлэл зэрэгт хүчээ сорьдог болж, ажлын хүчний хомсдолд орсноор их хэмжээгээр гаднаас ажилчид авч, хар бор ажилаа хийлгэх боллоо. Үүнийг дагаад Монголчууд Солонгос уруу гарч, шавар зуурахыг мөрөөдөх болж, Солонгосын виз авах нь олон Монголчуудын өдрийн бодол, шөнийн зүүд болсон. Бид хөдөлмөр хуваарилалтын хамгийн адгийн шатнаас гарч чадахгүй л мунгинаж явна – Монгол ердөө боловсруулаагүй түүхий эд, хямд ажлын хүч л дэлхийд нийлүүлж байна шүү дээ. Энэ янзаараа бид удахгүй Хятадад очиж шал угаадаг болох нь. Тэгэхгүй нь тулд гагцхуу боловсролдоо л анхаарах нь чухал болж байгаа юм. Гэхдээ дан ганц боловсролоор бүх зүйл шийдэгдэхгүй. Манай өчнөөн сайхан нарийн мэргэжилтэй инженер, эрдэмтэд амь зуухын төлөө энд тэнд шал угаагаад л явж байдаг нь нууц биш. Эдгээр хүмүүсээ бид яаж ашиглаж сурах вэ? Яаж дэлхийн түвшинд өрсөлдөхүйц салбаруудтай болох вэ? Ямар аргаар шинэ ажилчид бэлдэх вэ? Асуулт зөндөө байх боловч хариулт нь даанч цөөхөн юм даа…