Дөрвөн сар дуулиант үйл явдлаар асар баялаг байлаа. Өнөөх хаврын синдром гэдгийх нь илрэл юм болов уу гэсэн.

Ромын пап лам шинээр сонгогдож нэг хэсэг нэлээн шуугив. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр нэг хэсэгтээ л Ромын католик шашны талаар мэдээлснийг хэлэх үү, асар далий зүйл олныг мэдэж авлаа. Санамсаргүй явж байгаад John Paul II-ын ганц хоёр шүлгийг хүртэл уншиж амжив. Шинэ пап сонгогдчихсон юм чинь, ингэсгээд Ватиканыг тойрсон дуулиан намжих байлгүй.

Тэгж байтал Хятадууд Японуудын “түүхийн гуйвуулгыг” эсэргүүцэж, жагсаал цуглаан хийгээд эхэллээ. Японууд ч бантацгааж, янзан бүрээр уучлалт гуйж гарав. Маргааш Койзуми, Ху Жинтао хоёр уулзах юм гэсэн, бас л ярьдгаа ярих биз. Гэснээс, Хятадууд өөрсдөө жинхэнэ балай түүх бичдэг гарууд шүү дээ, тэдний арван жилийн сурах бичиг нь юу гэдэг болоо. Хятадын элчин сайдын яамны урд очиж жагсаал хийдэг юм уу гэсэн.

Энэ долоо хоногт хэд хэдэн улсын Засгийн Газар уналаа. Эквадорын Парламент ард иргэдийнхээ шахалтын дагуу Ерөнхийлөгчөө татан буулгав. Өнөөх нь байдалд орж, Бразил уруу зугтааж орхисон байна. Италид Берлусконигийн Засгийн Газар мөн огцорлоо. Түүний тэргүүлж буй эвсэл орон нутгийн сонгуульд ялагдал хүлээж, задарсан тул тэрээр шинэ эвсэл бүрдүүлэх ажилтай болоод байгаа юм байна. Сонирхолтой нь, Дэлхийн хоёрдугаар дайнаас хойш Италид нэг ч Засгийн Газар 5 жилийн бүрэн эрхийнхээ хугацааг гүйцэд эдэлж байгаагүй гэнээ. Берлускони харин ч рекорд тогтоосон юм байх.

НҮБ-ыг тойрсон дуулиан үргэлжилсээр… НҮБ-ын шинэчлэлийн хүрээнд Аюулгүйн Зөвлөлийг өргөтгөх асуудал ид яригдаж байх шиг байна. Хажуугаар нь, Ерөнхийлөгч Жорж Буш НҮБ-д суугаа АНУ-ын байнгын төлөөлөгчийн албан тушаалд Жон Болтон хэмээх асар консерватив үзэлтэй улс төрчийг санал болгосон нь олны анхаарлыг татаж байна. Тэрээр удаа дараалан НҮБ-ын үйл ажиллагааг үгүйсгэж байсан нэгэн гэнээ. Демократууд уг томилолтыг эсэргүйцэж байгаа бөгөөд Бушийн санал Конгресст гацаад байгаа билээ.

Сонин хэвлэлээс холхон байх юмсан, information overload болж байх шиг байна гэсэн… Яаж овоо зурагт үгүй юм…

Гүрж, Лебанон, Украин, Киргиз гээд л… сүүлийн үед дэлхий даяр олон нийтийн “хувьсгал” ар араасаа хөвөрсөөр байна. Domino effect нь юм болов уу (ер нь хүмүүс хамгийн дураймтгай амьтад гэдэг байхаа?) Хамгийн сонирхолтой нь, эдгээр хувьсгалууд бүгд өөрийн гэсэн таних тэмдэг, бэлэгдэл, өнгөтэй байлаа. Гүржид ягаан сарнайн хувьсгал мандаж, Лебаноны ард түмэн хуш модны хувьсгал хийсэн бол, Украинд улбар шар жүржийн хувьсгал ялаад байна. Хөөрхий Киргизууд харин учраа мэдэхгүй нэг бол алтан зул цэцэг барьж гүйгээд л, нэг бол шар өнгийн далбаа мандуулж, нимбэг тараагаад л… цаашдаа яах юм бол доо.

“Эрүүл нийгмийн төлөөх иргэний хөдөлгөөн” хэмээх сүржин нэртэй залуус ч яаж дутахав, шар зангиагаар гангардаг болсон байна. Хувьсгалын өнгө ийнхүү манайд үргэлжилж байгаа юм байх. Харамсалтай нь, гарууд хальт uncool өнгө сонгосон байх юм, очиж очиж шар байхдаа яахав дээ. Хэрэв би “хувьсгал” хийвэл арай сонирхолтой, илүү sexy өнгө сонгох байлаа – hot pink ч юм уу, deep red… 😛 Гэснээс, ер нь “хувьсгалчид” бэлэгдэл, өнгө зэргээ яаж сонгодог байна аа? Энэ янзаараа wannabe хувьсгалчдад өнгө зохицол, дизайн талын зөвлөгөө өгөх mini-industry гарч ирэх юм байна л даа. Ийм төрлийн ном бичвэл айгүй л бол асар зарагдаж балай авна даа: “How to choose a color for your revolution”, “Orange is the new black: the best colors for a revolution” ч гэдэг юм уу… санадаг л санаа, 😀

On a more serious note, Энтик-ыханд “Монгол Киргиз, Лебанон биш шүү” гэдгийг сануулмаар байх юм. Хүмүүс дүрдээ итгэчих болтой юм аа… Анх тэднийг гарч ирж байхад өөрийн бодлoo ийнхүү сийрүүлж байлаа: “Эрүүл нийгмийн тухай”

Photo courtesy of Achbold.

Khan you feel power?

Genghis the Lefty

pretty funny

Time сэтгүүлийн энэ долоо хоногийн дугаар 2005 оны дэлхийн хамгийн нөлөө бүхий 100 хүнийг танилцуулахад зориулагдсан байв. Уг сэтгүүл 2000 оноос хойш уламжлал болгон жил бүр ийм дугаар гаргаж байгаа аж.

Дэлхий хамгийн нөлөө бүхий хүмүүсийн жагсаалтанд мэдээж хэрэг улс төрчид асар олон байх нь ойлгомжтой: энэ удаад АНУ-ын Төрийн Нарийн бичгийн дарга Кондолиза Райс, Ерөнхийлөгч Жорж Буш, АНУ-ын хэд хэдэн сенаторууд, Хятадын Ху Жинтао, Өмнөд Африкийн Табо Мбеки, Тайваны ерөнхийлөгч Чен Шуй-Бян гэх мэтийн улс төрийн лидерууд, төрийн тэргүүн нар дэлхийн хамгийн нөлөө бүхий хүмүүсээр тодорчээ. Сонирхолтой нь, Украины Виктор Ющенког “Улс төрчид ба хувьсгалчид” гэдэг бүлэгт бус “Heroes and Icons” буюу “Баатарууд ба бэлэг тэмдгүүд” хэмээх бүлэгт оруулсан байна билээ. Арга ч үгүй биз, түүний хордож түүлэгдсэн нүүр улбар шар хувьсгалын жинхэнэ бэлэг тэмдэг болсон биз. Уг бүлэгт мөн “Майкрософт”-ын Билл Гэйтс багтсан байлаа – дэлхийн хамгийн баян хүн маань дэлхийн хамгийн өглөгч хүнээр тодроод буй аж. Тэрбээр өөрийн хөрөнгийн ихээхэн хувийг буяны ажилд зарцуулаад байгаа гэнээ. Time-ын жагсаалтанд Хойд Солонгосын Ким Жон Ил тэргүүтэй ганц хоёр дарангуйлагчид ч харагдана лээ. Мөн мэдээж хэрэг бизнесийн хүрээнийхэн их олон байна билээ: “Сони”-гийн шинэ ерөнхийлөгч, “Самсунг”-ын тэргүүн, HSBC банкны ерөнхийлөгч, “Тоёта”-гийн ерөнхийлөгч, г.м.

Тime-ын жагсаалтанд нэлээн хэдэн компьютерчид багтсан байв: Google хайлтын системыг хийсэн хоёр (тэр хоёр лав миний хувьд хамгийн нөлөө бүхий хүмүүс дэг… Google гоё шүү!), Bittorrent хэмээх мэдээллэл дамжуулах программыг зохион бүтээгч, г.м. Мөн хэд хэдэн зохиолч (Dave Eggars, Dan Brown, etc.), найруулагч (Quentino Tarantino, “Fahrenheit 911”-ыг хийсэн Michael Moore, Clint Eastwood), жүжигчин (Johnny Depp, Jamie Foxx, Hillary Swank), дуучин (Alicia Keys, Kanye West, Melissa Etheridge, etc.)… дуучин гэснээс рэппер Jay Z “Builders and Titans” буланд явж байна лээ. Jigga man гуай юу юугүй Def Jam-ыг тэргүүлж бариад балай авч байна аа… Далай Лам, Oprah Winfrey, Martha Stewart гээд л жагсаалт цаашаа үргэлжилсээр…

Тайваны ерөнхийлөгч, Сингапурын Ли Куан Ю хоёртай нийлээд нийт 5 Хятад хүн тус жагсаалтанд орсон байна. Энэтхэгээс дөрвөн хүн тодорсон бол Оросоос ердөө ганц Роман Абрамович л байна билээ (бас болоогүй, Челсигийн хөл бөмбөгийн багын эзэн гэдэг утгаараа шүү). Путины үнэр ч байхгүй… Сонирхолтой нь, НУБ-ын Кофи Аннаны нэр байхгүй байна лээ… уул нь албан тушаалынхаа хувьд тэр бас ормоор юм, “oil for food” гээд дуулиантаад байсан нэр хүнд нь тэгтлээ унасан юм болов уу.

Time-ынхан нөлөө бүхий хүмүүсээ тодруулчихаад, тэдний танилцуулгыг өөр нөлөө бүхий хүмүүсээр бичүүлсэн нь их гоё санагдсан. Кондолиза Райсын тухай Хенри Киссинжер бичсэн бол Марта Стюартыг Дональд Трамп танилцуулах жишээтэй. Багабандийн тухай Очирбат, Энхбаярын тухай Элбэгдорж бичээд байвал гоё шүү.

Эндээс дэлгэрэнгүй уншина уу: The 2005 Time 100

Монголын ардчилалгүй ардчиллын нэгэн гажиг нь одоо та бидэнд ил болж байна. Та нэг юм анзаарсан бол ерөнхийлөгчид нэр дэвшигчдийн хэн нь ч танд таалагдахгүй, эв нэгдлийнхээ илэрхийлэл болгоход арай л биш санагдаж байлаа гэхэд танд саналаа өгөхгүй байхаас өөр сонголт үлдэхгүй нь л дээ. Өөрөөр хэлбэл бид заавал улс төрийн намуудын нэр дэвшүүлсэн тэр хүмүүсийн нэгийг л заавал ерөнхийлөгч болгох ёстой болж байна. Тэгэхээр бид жинхэнэ утгаараа сонгох эрхээ эдлэж чадахгүй байна гэсэн үг. Эдгээр нэр дэвшигчдийн дунд үнэндээ л монголын ард түмний эв нэгдлийн бэлэг тэмдэг болж чадахаар хүн алга. Энхсайхан, Эрдэнэбат хоёр бол та бидний нүдэн дээр ардчилсан нам болон Эвслийн эв нэгдлээр тоглож баатарлаг гавъяа байгуулсан. Харин нөгөө хоёр нь бол ганц гишүүнтэй намын ганц гишүүд. Энэ тухай асуудлыг үүнийг уншигчийн мэргэн оюунд даатгая.

УИХ-ын хаврын чуулганы нээлтээр Монгол Улсын ерөнхийлөгч Н. Багабандийн хэлсэн үг асар шуугиан тарих шиг боллоо. Зарим хүмүүс түүнийг дахин сонгох хэрэгтэй гэж шагширч, зарим нэг нь түүнийг “Монголын цорын ганц ардчилагч” хэмээн цоллож байлаа. “Бидэнд уух ус, амьсгалах агаар, идэх хоол мэт хэрэгтэй хамгийн гол ололт бол яах аргагvй ардчилал мєн” гэж хэлээд байгаа хүнийг тэгж нэрлэхгүй гээд ч яахав.

Гэхдээ цаасан дээрх үгсийн цаадахыг харахыг бодъё. Багабанди зөвшилцлийн бүлгийг “аль ч асуудлыг дотроо урьдчилан ярьж шийдээд дараа нь УИХ-д оруулж ирэн шууд батлуулдаг” хэмээн буруу шаажээ. Уучлаарай, өмнөх УИХ ямар байлаа? Хагас жилийн өмнө шахуу Багабанди ардчиллыг мэдрээгүй байсан болж таарч байна уу эсвэл тухайн үеийн улс төрийн тогтолцоо түүнд өөрт нь ашигтай байсан болохоор тэр дуугай сууж байв уу? Та нэг зүйл анзаарсан байх. Тэрээр удаа дараалан “эрх баригчид” ингэж байна тэгж байна гэж хэлж байлаа. Багабанди хоёрхон сарын дараа огцроно. Түүнд өнөөдөр алдах зүйл үгүй учир тэр ингэж ярьж чадаж байна. Нөгөө талаас, сүүлчийн удаа УИХ-д хандахдаа хүмүүсийн сэтгэлд хоногшхуйц үг хэлэхийг бодсон байлгүй. Түүнээс биш ардчиллыг магтан дуулсан үг хэллээ гээд Багабандийг дахин ерөнхийлөгчөөр сонгох гэж туйлшраад байх шаардлага үгүй биз.

Түүний ярианаас нэг зүйлийг цохон тэмдэглэмээр санагдсан юм. Тэрээр засаглалын хуваарийн талаар зөндөө ярилаа. Юуны өмнө, УИХ-ын гишүүн ЗГ-ын гишүүний албыг давхар хаших нь ардчилсан бус гэж хэн хэлээд байна аа? Монгол Улс парламентын засаглалтай. Парламентын засаглалтай орнуудад парламент, засгийн газар хоёр бие биенээсээ ихээхэн хамааралтай байдаг бөгөөд Багабандийн яриад байгаа Америк маягийн separation of powers нэг их ажиглагддаггүй. Ийм системд засгийн газрын гишүүд ихэнхдээ парламентаас гаралтай байх ба давхар алба хаших явдал олонтаа тохиолддог. Энэ нь харин ч их эрүүл тогтолцоо байж магадгүй, ялангуяа Монгол шиг жижиг улсын хувьд. Зүгээр практик талаас нь авч үзье. Хэрэв УИХ-ын гишүүнийг давхар ЗГ-ын гишүүнээр сонгож болохгүй гэвэл айгүй л бол УИХ-д нэр дэвшээд унасан, жинхэнэ өнөөх “лааз өшиглөхөөс” өөр аргагүй болоод байсан улс төрчид ЗГ-ын гишүүн болох магадлал асар өндөр болно. Харин УИХ-ын гишүүд бол тодорхой шалгуур давчихсан улс байгаа. Ямар ч байсан УИХ, ЗГ-ын гишүүд давхардаж байна гэдэгт нэг их санаа зовох хэрэггүй болов уу.

Юутай ч, Багабанди удахгүй түүх болох тул тэр нэг их сонин биш байна. Харин 5-р сарын 22-нд хэн сонгогдох нь тунчиг сонирхолтой байна даа…

Өнөөдөр Ватиканд Ромын Пап John Paul II 84 настайдаа хорвоогийн мөнх бусыг үзүүллээ. Тэрээр 26 жилийн турш Ромын Католик шашныг тэргүүлсэн бөгөөд энэ нь тус шашны түүхэн дэх хамгийн урт папчлалын нэг байжээ. 1978 онд Ромын Пап болсон John Paul II асар эгзэгтэй үед Католик шашны эрхэм хамбын үүргийг хүлээн авч, хүйтэн дайн, даярчлал, интернетийн эрин үед Ватиканы байр суурийг тодорхойлж байв. Түүний удирдлаган доор Католик шашин Ази, Африк, Латин Америкийн хөгжиж буй улсуудад байр сууриа улам бататгаж, бусад шашинуудтай нээлттэй харьцаж эхэлсэн байна.

Юутай ч, John Paul II нас нөгчлөө… “The king is dead, long live the king” гэдэг шиг дараагийн Папын асуудал хамгаас чухал байх шиг байна. Шинэ Папыг 117 хүнээс бүрдсэн Кардиналуудын Зөвлөл сонгох учиртай бөгөөд тэд 15 хоногийн дараа өөрсдийн шийдвэрээ гаргах ёстой юм байна. Тус зөвлөлд багтах кардиналуудын хоёроос бусдыг нь John Paul II өөрөө томилсон тул тэд үзэл бодлын хувьд түүнтэй маш төстэй консервативууд байдаг аж. Энэхүү консерватизм нь үр хөндөлт, гэр бүл төлөвлөлт, ижил хүйстний гэрлэлт зэрэг эмзэг асуудлууд дээр хамгийн ихээр илрэх бөгөөд Католик сүмийн эдгээр асуудлуудад хандах хандлага нэг их өөрчлөгдөхгүй нь гэж ойлгож болохоор байна.

Иймд шинэ Папыг сонгоход газарзүйн фактор хамгаас илүүтэйгээр нөлөөлж магадгүй байна. Польш гаралтай John Paul II нь 1532 оноос хойш сонгогдсон цорын ганц Итали бус Пап байсан бөгөөд энэ утгаараа түүний залгамжлагч Итали байвал зохистой гэж үзэж байгаа хүмүүс олон гэнээ. Гэвч нөгөө талаасаа дэлхийн Католикуудын гуравны хоёр нь хөгжиж буй улсуудад аж төрөх болсон өнөө үед Католик шашны удирдагч мөн адил эдгээр улсуудыг төлөөлж чадахуйц нэгэн байх ёстой гэж бодох хүмүүс их олон тул John Paul II-ын залгамжлагч Африк юм уу, Латин Америк хүн байх магадлал өндөр байгаа аж. Хэрэв Ватиканд Африк Пап заларвал сонин шүү…

Check this out: Mongolian diplomat smuggling drugs. 23 million dollars worth of amphetamine? Interesting…

PS: Монгол сонин дээр ГХЯ энэхүү хэрэгт холбогдсон дипломат ажилтнаа татсан гэx мэдээ байна билээ. Европт суугаа Монгол дипломатууд үе үе хууль бус тамхины наймаанд ороцолдсон сонсогддог байсан бол сүүлийн үед гарууд хүндэрч байгаа юм байна л даа гэсэн…

Сонин гарчиглаж суух зугаатай юм аа… “Өнөөдөр” сонины сүүлийн дугаарт дэлхийн хамгийн нөлөө бүхий хууль бус шонхорын наймаачдын талаар нэгэн олон улсын ТББ-ын сайт мэдээлсэн тухай гарсан байна. U.C.R. хэмээх тус байгууллагын сайтыг сонирхож үзлээ. Шонхорын наймаанд орооцолдсон top 30 Most Wanted хүмүүсийн хагас нь Монгол байвал яах уу? Зарим нэгэн сонин зүйл:

9) Minister Adyasuren Tsohiogyn:
The Minister of Nature – a Class A smuggler (Mongolia): Adyasuren currently directs all of Mongolia’s illicit falcon exports to the Middle East.

15) Prime Minister Ensaikhan:
Class A smuggler (Mongolia): With support from his partner Mr. Seseer, Ensaikhan smuggled falcons to the Saudi Arabia . On October 24, 1995 Ensaikhan was present at the United Nations when Congressman Steve Solarz first proposed the U.C.R. Project to President Ochirbat. Rather than implementing a viable conservation Program, Prime Minister Ensaikhan chose instead to build his private empire on the back of illicit falcon trade. Prime Minister Ensaikhan later diversified his income, by running the foreign account branch of Ulaanbaatar ’s “Trade and Development Bank”, renowned as a money-laundering center for Middle East Nationals. U.C.R.’s Law Enforcement Advisory Board Members have witnessed Arabs bringing in duffel bags full of $100 bills, so heavy they were dragged across the floor with great difficulty. These activities were observed over a dozen times, in a city where the average monthly income is less than U.S. $100. An extensive dossier has been developed on Arab money laundering in Ulaanbaatar . Ensaikhan is now reputed to be the richest man in Mongolia.

(16) Prime Minister Enkhbayar:
Class A smuggler (Mongolia): Enkhbayar used U.C.R.’s Evidentiary Exhibits to remove the ruling Democratic Coalition from Mongolia ‘s Government, then resumed falcon smuggling under his newly enthroned communist Government.M.P.R.P. Chairman Enkhbayar was a constant visitor to U.C.R.’s Ulaanbaatar office, a frequent dinner guest with U.C.R. Personnel, in company with the U.S. Embassy’s Wendell Albright, and an outspoken public supporter of the U.C.R. Program until he became the new Mongolian Prime Minister. Under the control of this new communist Prime Minister, Mongolia’s State-run falcon smuggling enterprises (vis-à-vis the Ministry of Nature and the Academy of Sciences) have increased alarmingly.

Сонин юм аа, шонхорын наймааны талаар Монголд нэг их сүртэй яригддаггүй ш т, гэтэл хүмүүсийг энд Most Wanted жагсаалтанд оруулчихсан явж байх юм. Ер нь энэ талаар улс төрийн хүрээнд бас ярьж байх л хэрэгтэй асуудал байна. Хаана билээ дээ, сонсож байсан юм байна, Арабууд эм шонхорыг илүүд үздэг тул манай шонхорын хүн амын хүйсний харьцаа алдагдаад хачин юм болж байгаа гэж… хэрэв энэ үнэн бол бид ямарваа нэгэн нэгдсэн бодлого баримталж эхлэхгүй бол хөөрхий хэдэн шонхороо ингээд тавиад туучихаж арай болохгүй байхаа. Мөн тэр Улаанбаатарын банкууд Арабуудын мөнгө угаадаг газар болсон гэдэг ямар учиртай юм болоо?